Ομιλία στην ολομέλεια της Βουλής

Ομιλία μου στην ολομέλεια της Βουλής για το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Εσωτερικών «Ρυθμίσεις του Υπουργείου Εσωτερικών, διατάξεις για την ψηφιακή διακυβέρνηση και άλλα επείγοντα ζητήματα».

Η σημερινή συζήτηση έρχεται λίγες μόνο ώρες μετά της ψήφιση ενός άλλου ν/σ που φέρατε εν μέσω θέρους: αυτό για το επιτελικό κράτος. Και το αναφέρω αυτό γιατί τα δύο αυτά συνδέονται ευθέως. Τα ενώνει το ίδιο νήμα της λογικής του υπερσυγκεντρωτισμού αρμοδιοτήτων και εξουσιών.  Και η ίδια νοοτροπία εξασθένισης δομών και μηχανισμών διαβούλευσης, ελέγχου και λογοδοσίας.

Αυτό επιχειρείτε για το Κράτος – το ίδιο θέλετε να κάνετε και την Αυτοδιοίκηση!

Λίγες μόλις εβδομάδες μετά τις αυτοδιοικητικές εκλογές, στις οποίες το εκλογικό σώμα προσήλθε έχοντας υπόψη του το συγκεκριμένο, ισχύον εκλογικό σύστημα και σύστημα διοίκησης των ΟΤΑ (όπως αυτό θεσπίστηκε με τη μεγάλη μεταρρύθμιση του «Κλεισθένη») και

ενώ είναι γνωστές οι συνθέσεις των νέων δημοτικών, τοπικών και περιφερειακών συμβουλίων που δεν έχουν καν ακόμα συγκροτηθεί.

Υπενθυμίζω ότι ο «Κλεισθένης» αποτέλεσε μια συνολική μεταρρύθμιση του θεσμικού πλαισίου της Τ.Α., με άξονες την εμβάθυνση της δημοκρατίας, την ενίσχυση των θεσμών λαϊκής συμμετοχής, τη βελτίωση της οικονομικής και αναπτυξιακής λειτουργίας των Ο.Τ.Α., τον εκσυγχρονισμό των όρων εποπτείας της Αυτοδιοίκησης. Υπήρξε αντικείμενο επεξεργασίας από Επιτροπή που συγκροτήθηκε με πρωτοβουλία της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ και με τη συμμετοχή εκπροσώπων όλων των θεσμικών φορέων της αυτοδιοίκησης, εκπροσώπων των εργαζομένων στους ΟΤΑ, υπηρεσιακών στελεχών του ΥΠΕΣ, εμπειρογνωμόνων εγνωσμένου κύρους, που εκτέθηκε στη βάσανο μιας πρωτοφανούς σε εύρος και σε διάρκεια διαβούλευσης, για πάνω από δύο χρόνια, σε όλα τα κεντρικά και περιφερειακά όργανα των αυτοδιοικητικών θεσμών.

Ενώ εσείς, μέσα σε λίγες μόλις μέρες, χωρίς καν να ζητηθεί η συμβολή των έμπειρων υπηρεσιακών στελεχών του ΥΠΕΣ, ύστερα από δυο μόλις επισκέψεις στην ΚΕΔΕ και κατόπιν πρόχειρης διαβούλευσης με την -ελεγχόμενη από εσάς- ηγεσία της,

ΔΕΝ εισηγείστε σήμερα ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για τη διαμόρφωση του θεσμικού πλαισίου της Τ.Α.,

αλλά μία πρόχειρη, αποσπασματική και κατάφωρα αντισυνταγματική αντιμεταρρύθμιση.

Πιστή στο παρωχημένο και αυταρχικό δημορχοκεντρικό μοντέλο διοίκησης των ΟΤΑ, η κυβέρνηση της ΝΔ σπεύδει να εξυπηρετήσει το, ελεγχόμενο από την ίδια, αυτοδιοικητικό κατεστημένο, ανατρέποντας με τον πιο αντιδημοκρατικό τρόπο τους συσχετισμούς των συμβουλίων, όπως αυτοί διαμορφώθηκαν από το ίδιο το εκλογικό σώμα.

Με ένα συμπίλημα κακότεχνων επεμβάσεων στις διατάξεις του «Κλεισθένη» και με την επίκληση δήθεν προβλημάτων που προκαλεί το νέο θεσμικό πλαίσιο που κατοχυρώνει την απλή αναλογική

(που δεν έχει καν προλάβει να εφαρμοστεί στη λειτουργία των αυτοδιοικητικών οργάνων),

καθυποτάσσει τα συμβούλια

(δηλαδή τα αποφασιστικά, βουλευόμενα όργανα των ΟΤΑ που αποτυπώνουν τη βούληση του εκλογικού σώματος)

στα μονοπρόσωπα εκτελεστικά όργανα, δηλαδή τον δήμαρχο και τον περιφερειάρχη.

Υπό το πρόσχημα της αποκατάστασης της «κυβερνησιμότητας», ανάγει σε υπέρτατη καταστατική αρχή την έννοια του «προγράμματος του δημάρχου», ενώ είναι γνωστό ότι τα προγράμματα που αντιπαρατέθηκαν στις εκλογές ήταν τα προγράμματα των αυτοδιοικητικών παρατάξεων.

Υπενθυμίζω ότι τα μονοπρόσωπα αιρετά όργανα (ο δήμαρχος ή ο περιφερειάρχης) είναι εκτελεστικά των αποφάσεων των συμβουλίων όργανα και ασκούν μόνο τις αρμοδιότητες που τους απονέμονται ρητά από το νόμο, οι οποίες σε καμία περίπτωση (ούτε καν με νομοθετική ανάθεση) δεν μπορούν να φτάνουν μέχρι του σημείου να αναιρούν ή να θέτουν σε αμφισβήτηση τον αποφασιστικό ρόλο των συμβουλίων.

Κάτι τέτοιο θα αντέβαινε στη δημοκρατική αρχή, αλλά και στον κυρωθέντα με το ν. 1850/1989 Ευρωπαϊκό Χάρτη Τοπικής Αυτονομίας, στο άρθρο 3 του οποίου προβλέπεται ότι:

Έννοια της τοπικής αυτονομίας

1. Δια της τοπικής αυτονομίας νοείται το δικαίωμα και η πραγματική ικανότητα των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης να ρυθμίζουν  και να διευθύνουν ένα σημαντικό μέρος των δημοσίων υποθέσεων.
2. Το δικαίωμα αυτό  ασκείται  από  συμβούλια  ή  συνελεύσεις που     αποτελούνται  από μέλη εκλεγόμενα με ελεύθερη, μυστική, ίση, άμεση και καθολική ψηφοφορία και που μπορούν να  έχουν  υπεύθυνα  ενώπιόν τους εκτελεστικά  όργανα.

Έτσι ορίζεται η αυτονομία των αποφασιστικών, βουλευόμενων οργάνων των ΟΤΑ, δηλαδή των συμβουλίων σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αυτονομία την οποία εσείς καταστρατηγείτε με τις συγκεκριμένες διατάξεις.

Σταχυολογώ τις πιο κρίσιμες:

Άρθρο 1

Παραβιάζει την αρχή της ισότητας της ψήφου, διαμορφώνοντας όρους σύμπραξης παρατάξεων, κομμένους και ραμμένους στα μέτρα του δημάρχου/περιφερειάρχη.

Είναι αδιανόητο μάλιστα αυτό που προβλέπει το Άρθρο 1, να μην μπορεί δηλαδή να ανακληθεί η σύμπραξη. Ακόμα, δηλαδή, και αν ο δήμαρχος/περιφερειάρχης ή η διαμορφωθείσα πλειοψηφία δεν τηρήσουν ούτε κατ’ ελάχιστο τη συμφωνία αυτή, οι σύμβουλοι της παράταξης που επέλεξε να συνενωθεί με την παράταξη του δημάρχου/περιφερειάρχη, υπό τον όρο μιας τέτοιας προγραμματικής συμφωνίας, δεν θα μπορούν να ανακαλέσουν τη σύμπραξή τους και να επανασυστήσουν την παράταξη με την οποία εκτέθηκαν στο εκλογικό σώμα.

Μία τέτοια πρόβλεψη αντίκειται ευθέως στη δημοκρατική αρχή, εγγύηση και προϋπόθεση της οποίας είναι η ελεύθερη έκφραση της βούλησης των εκλεγμένων συμβούλων.

Σας το λέει άλλωστε η ίδια η Επιστημονική Επιτροπή της Βουλής στην Έκθεσή της επί του εν λόγω νομοσχεδίου (Σελ. 9).

Άρθρο 2

Η πρόβλεψη ότι, σε κάθε περίπτωση, πλειοψηφία στις Επιτροπές θα έχουν οι σύμβουλοι που ανήκουν στην παράταξη του δημάρχου/περιφερειάρχη, ουσιαστικά ακυρώνει τη βασική αρχή ότι οι Επιτροπές εκλέγονται από το αποφασιστικό όργανο των ΟΤΑ, δηλαδή από τα συμβούλια.

Καθιστά δηλαδή τις Επιτροπές, όργανα υπαγόμενα στη μονοπρόσωπη εκτελεστική αρχή του δημάρχου ή περιφερειάρχη (και μάλιστα ανεξαρτήτως ποσοστού), απαξιώνοντας τους συσχετισμούς δύναμης που επέλεξε το εκλογικό σώμα.

Επικαλούμαι και πάλι την Επιστημονική Επιτροπή της Βουλής στην Έκθεσή της επί του εν λόγω νομοσχεδίου (Σελ. 12).

‘Άρθρο 5

Τέλος, η αυτοδιοικητική «αντιμεταρρύθμιση» της Νέας Δημοκρατίας, ακυρώνει επί της ουσίας τις κοινότητες. Και εδώ θέλω να σταθώ.

Μετατρέπει τα τοπικά συμβούλια (τα οποία για πρώτη φορά εκλέχτηκαν με ξεχωριστή κάλπη και άρα έχουν βαρύνουσα δημοκρατική νομιμοποίηση) σε διακοσμητικά όργανα, δέσμια των αποφάσεων του δημάρχου.

Επιβάλλει ουσιαστικά τον ορισμό και όχι την εκλογή στη θέση των προέδρων των τοπικών συμβουλίων, περιφρονώντας τη νωπή εντολή του εκλογικού σώματος.

Και καταργεί, και αυτό είναι το πλέον καθοριστικό, κάθε αποφασιστική αρμοδιότητα των κοινοτήτων. 

Καταργείται η αρμοδιότητα των τοπικών συμβουλίων να αποφασίζουν για την κατανομή, σε δράσεις και έργα, του ποσοστού των επενδυτικών κεντρικών αυτοτελών πόρων (πρώην ΣΑΤΑ) που αναλογούν στην κοινότητα και υποβαθμίζεται σε απλή διατύπωση γνώμης. Πρόκειται για την πιο σημαντική, αποφασιστική αρμοδιότητα των τοπικών. Με τις ρυθμίσεις αυτές, η κυβέρνηση υφαρπάσσει τη βασικότερη αρμοδιότητα των τοπικών συμβουλίων (πριν καν μάλιστα αυτά συγκροτηθούν) ακυρώνοντας έτσι την, νωπή ακόμη, έκφραση της λαϊκής βούλησης.

Αναιρεί δηλαδή τις διατάξεις του «Κλεισθένη» για την ενδοδημοτική αποκέντρωση, που υπήρξαν αφορμή για την απελευθέρωση, στις πρόσφατες εκλογές, ζωντανών, αυτοδιοικητικών δυνάμενων στις τοπικές κοινωνίες.

Θέλω πραγματικά να δω πώς θα δικαιολογήσετε αυτήν σας την πολιτική επιλογή στους δικούς σας αιρετούς στα χωριά και στις κωμοπόλεις σε όλη την Ελλάδα που είδαν επιτέλους με τον Κλεισθένη, μετά από πολλά χρόνια, να αποκτούν και πάλι φωνή, ρόλο και αρμοδιότητες και να ξεφεύγουν από τον σφιχτό εναγκαλισμό του δημάρχου.

Κλείνοντας, κυρίες και κύριοι βουλευτές,

Ο Κλεισθένης και η απλή αναλογική που εφαρμόστηκε με αυτόν, συνιστά μια μεγάλη προοδευτική τομή για την Τοπική Αυτοδιοίκηση στη χώρα μας. Αντικατέστησε ένα καλπονοθευτικό εκλογικό σύστημα που παραμόρφωνε τη βούληση των πολιτών.

Από το προηγούμενο προσωποκεντρικό μοντέλο Αυτοδιοίκησης, όπου τα συμβούλια είχαν εκπέσει στον ρόλο του τυπικού επικυρωτή των αποφάσεων του εκάστοτε πανίσχυρου Δημάρχου ή Περιφερειάρχη, με τον Κλεισθένη τα συμβούλια αναβαθμίζονται σε όργανα με σημαντικές αρμοδιότητες και εξουσία, που αντανακλούν την πραγματική βούληση των πολιτών και στα οποία διεξάγεται πλούσια συζήτηση και λαμβάνονται ουσιαστικές αποφάσεις.

Με τον Κλεισθένη όμως επιδιώξαμε και κάτι παραπάνω: να ενισχυθεί η  λαϊκή συμμετοχή, να ανοίξει η  Αυτοδιοίκηση σε δυνάμεις που μέχρι τώρα ήταν αποκλεισμένες ή στο περιθώριο.

Πρωτοβουλίες αγώνα για τα τοπικά ζητήματα, θεματικές συλλογικότητες και κινήσεις πολιτών κάθε είδους, επιδιώξαμε να έχουν ουσιαστικό λόγο στα κέντρα λήψης των αποφάσεων.

Προσπαθήσαμε να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για ένα περισσότερο πλουραλιστικό και αντιπροσωπευτικό σύστημα, όπου όλες οι απόψεις μετράνε και κάθε πολίτης μπορεί να αναγνωρίσει τον εαυτό του. Υπογραμμίζω ιδιαίτερα τη μεταφορά ουσιαστικών αρμοδιοτήτων και κονδυλίων στις τοπικές κοινότητες στις οποίες επίσης δώσαμε τη δυνατότητα να εκλέγουν τους δικούς τους αντιπροσώπους με ξεχωριστή κάλπη.

Στόχος μας ήταν και παραμένει να διαμορφώσουμε μια πολύ πιο δημοκρατική και συμμετοχική Αυτοδιοίκηση, ικανή να αναζωογονήσει το ενδιαφέρον των πολιτών για τα κοινά.

Μια Αυτοδιοίκηση που θα μπορεί να πρωταγωνιστήσει στην παραγωγική και τη δημοκρατική αναγέννηση που έχει ανάγκη η χώρα μας.

Εσείς τι κάνετε σήμερα με τις διατάξεις που προτείνετε;

Επαναφέρετε το προηγούμενο προσωποκεντρικό μοντέλο διοίκησης και μαζί με αυτό όλες τις παθογένειες που το συνόδευαν:

τις πελατειακές σχέσεις, την αδιαφάνεια, την αποθάρρυνση των πολιτών να συμμετέχουν στα κοινά.

Εν ολίγοις, ενώ ο Κλεισθένης ήταν μια κρίσιμη μεταρρυθμιστική τομή, αυτό που επιχειρείται σήμερα είναι μια παλαιοκομματική, συντηρητική, αντιδημοκρατική αντιμεταρρύθμιση που μας γυρίζει πολύ πίσω.

Και θα συνεχίσουμε να παλεύουμε για να μην γυρίσει πίσω η Αυτοδιοίκηση.